Standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem

Standardy ochrony dzieci przed krzywdzeniem przez dorosłych i zapewnienia im bezpieczeństwa w Muzeum Archeologiczno – Historycznym w Elblągu

Preambuła

Zasadą obowiązującą pracowników Muzeum Archeologiczno – Historycznego w Elblągu
jest podejmowanie działań mających na celu ochronę godności dziecka i poszanowanie jego praw.
Każdy pracownik zobowiązany jest dbać o prawidłowy rozwój dzieci
i przestrzegać zarządzeń i procedur określonych w niniejszym dokumencie.
Pracownik placówki, realizując te cele, działa w ramach obowiązującego prawa,
przepisów wewnętrznych instytucji oraz swoich kompetencji.

§ 1.

Objaśnienie terminów

1. Pracownikiem Muzeum jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia.
2. Dzieckiem jest osoba, która nie ukończyła 18 roku życia.
3. Opiekunem dziecka jest osoba uprawniona do reprezentacji dziecka, w szczególności jego przedstawiciel ustawowy (rodzic, opiekun prawny) lub inna osoba uprawniona do reprezentacji na podstawie przepisów szczególnych lub orzeczenia sądu (w tym rodzina zastępcza).
4. Inną osobą jest osoba nie będąca pracownikiem Muzeum, ani opiekunem dziecka.
5. Przez wyrażenie zgody przez opiekuna dziecka rozumie się zgodę co najmniej jednego z opiekunów.
   W przypadku braku porozumienia między opiekunami dziecka należy poinformować ich o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd.
6. Przez krzywdzenie dziecka rozumie się popełnienie czynu zabronionego wpływającego na szkodę dziecka przez jakąkolwiek osobę, w tym:

1. pracownika Muzeum,
2. jego opiekunów.

Krzywdzeniem jest w szczególności:

• Przemoc fizyczna – celowe uszkodzenie ciała, zadawanie bólu lub groźba uszkodzenia ciała. Skutkiem przemocy fizycznej mogą być złamania, siniaki, rany cięte, poparzenia, obrażenia wewnętrzne.
• Przemoc emocjonalna – powtarzające się poniżanie, upokarzanie i ośmieszanie dziecka, wciąganie dziecka w konflikt osób dorosłych, manipulowanie nim, brak odpowiedniego wsparcia, uwagi i miłości, stawianie dziecku wymagań i oczekiwań, którym nie jest ono w stanie sprostać.
• Przemoc seksualna – angażowanie dziecka w aktywność seksualną przez osobę dorosłą. Wykorzystywanie seksualne odnosi się do zachowań z kontaktem fizycznym (np. dotykanie dziecka, współżycie z dzieckiem) oraz zachowania bez kontaktu fizycznego (np. pokazywanie dziecku materiałów pornograficznych, podglądanie, ekshibicjonizm). Przemoc ta może być jednorazowym incydentem lub powtarzać się przez dłuższy czas.
• Zaniedbywanie – niezaspokajanie podstawowych potrzeb materialnych i emocjonalnych dziecka przez rodzica lub opiekuna prawnego, nie zapewnienie mu bezpieczeństwa, odpowiedniego jedzenia, ubrań, schronienia, opieki medycznej, brak nadzoru w czasie wolnym oraz odpowiedniej opieki.

7. Osobą odpowiedzialną za Standardy Ochrony Dzieci jest wyznaczony przez dyrektora instytucji pracownik sprawujący nadzór nad realizacją Standardów Ochrony Dzieci w instytucji.
8. Danymi osobowymi dziecka jest każda informacja umożliwiająca identyfikację dziecka.
9. Zespołem Interwencyjnym jest zespół powołany przez dyrektora Muzeum w skomplikowanych przypadkach. W skład Zespołu wchodzą: osoba odpowiedzialna za monitorowanie realizacji, reagowanie na sygnały naruszenia oraz za proponowanie zmian w „Standardach ochrony dzieci przed krzywdzeniem przez dorosłych i zapewnienia im bezpieczeństwa w Muzeum Archeologiczno-Historycznym
   w Elblągu”, dyrektor, pracownicy mający wiedzę o krzywdzeniu dziecka.

§2.

Zasady bezpiecznej rekrutacji personelu

1. Dyrektor przed zatrudnieniem personelu lub przed dopuszczeniem osoby do działalności związanej
   z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, zobowiązany jest do uzyskania informacji, czy dane kandydata są zamieszczone w Rejestrze osób,
   w stosunku do których Państwowa Komisja ds. przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestr.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, przedkłada dyrektorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX (dotyczy przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV (dotyczy przestępstw przeciwko wolności seksualnej i obyczajności) Kodeksu karnego, w art. 189a ( dotyczy handlu ludźmi) i art. 207 (dotyczy znęcania się) Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r.
   o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.
3. Osoba, o której mowa w ust. 1, posiadająca obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska, ponadto przedkłada dyrektorowi informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.
4. Od osób, o których mowa w ust. 1 dyrektor pobiera oświadczenie o innych niż Polska i państwo ich obywatelstwa, państwach zamieszkiwania w ciągu ostatnich 20 lat przed podjęciem współpracy, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej. Wzór oświadczenia stanowi Załącznik nr 1. Jednocześnie kandydat przedkłada dyrektorowi informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.
5. Jeżeli prawo państwa, o którym mowa w ust. 3 lub 4 nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację
   z rejestru karnego tego państwa.
6. Jeżeli prawo państwa, z którego ma być przedłożona informacja o niekaralności nie przewiduje wydawania takiej informacji lub nie prowadzi rejestru karnego, wówczas osoba składa pod rygorem odpowiedzialności karnej oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem, że nie była prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec niej innego orzeczenia, w którym stwierdzono, iż dopuściła się takich czynów zabronionych, oraz że nie ma obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi. Wzór oświadczenia stanowi Załącznik nr 2.
7. Pod oświadczeniami, o których mowa w ust. 4 i 6, składanymi pod rygorem odpowiedzialności karnej, składa się oświadczenie o następującej treści: ,,Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.” Oświadczenie to zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.
8. Wykonanie obowiązków, o których mowa w ust. 1–7, nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, członka rodziny małoletniego, lub osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawicielowi ustawowemu małoletniego, gdy jest ona wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic albo przedstawiciel ustawowy są dopuszczającymi do działalności.

§ 3

Zasady zapewniające bezpieczne relacje między dzieckiem a personelem
Muzeum Archeologiczno – Historycznego

1. Podstawową zasadą wszystkich podejmowanych przez personel Muzeum czynności jest działanie dla dobra dziecka.
2. Personel zobowiązany jest traktować dziecko z szacunkiem, uwzględniając jego godność i potrzeby.
3. Niedopuszczalne jest stosowanie przemocy wobec dziecka w jakiejkolwiek formie.
4. Personel zobowiązany są do utrzymywania profesjonalnych relacji z dziećmi i dbanie o to, by każdorazowo słowa, działanie lub reakcja wobec dziecka była adekwatna do sytuacji, bezpieczna i uzasadniona.
5. W komunikacji z dziećmi należy zachowywać szacunek i cierpliwość.
6. Personel powinien uważnie słuchać dzieci i udzielać im odpowiedzi adekwatnych do ich wieku i konkretnej sytuacji.
7. Zabronione jest zawstydzanie, upokarzanie, lekceważenie i obrażanie dziecka.
8. Nie powinno się krzyczeć na dziecko w sytuacji innej niż wynikająca z bezpieczeństwa dziecka lub innych osób.
9. Niedopuszczalne jest używanie wulgarnych słów, gestów i żartów, czynienie obraźliwych uwag, nawiązywanie w wypowiedziach do aktywności bądź atrakcyjności seksualnej oraz wykorzystywanie wobec dziecka przewagi fizycznej lub wynikającej ze stanowiska (zastraszanie, groźby, zmuszanie do określonego zachowania).
10. Zabronione są wszelkie działania przemocowe wobec dzieci. Istnieją jednak sytuacje, w których kontakt fizyczny z dzieckiem może być stosowany i spełnia zasady bezpiecznego kontaktu, ponieważ jest odpowiedzią na potrzeby dziecka w danym momencie, uwzględnia wiek, etap rozwoju, niepełnosprawność, płeć, kontekst kulturowy i sytuacyjny. Dopuszcza się przytrzymywanie dziecka w sytuacjach, gdy w inny sposób nie można powstrzymać go od zachowań autoagresywnych lub agresywnych.
11. Przy stosowaniu kontaktu fizycznego z dzieckiem personel zawsze musi obserwować reakcje i dostosowywać swoje działania do tej reakcji. W przypadku zauważenia dyskomfortu u dziecka należy natychmiast odstąpić od kontaktu (nie dotyczy powyższej sytuacji w kwestii przytrzymania dziecka dla bezpieczeństwa).
12. Nie wolno dotykać dziecka w sposób, który może być uznany za nieprzyzwoity lub niestosowny.
13. Należy zachować szczególną ostrożność w stosunku do dzieci, które doświadczyły krzywdzenia, w tym seksualnego lub fizycznego. W sytuacji gdy to dziecko dąży do nawiązania niestosownych kontaktów należy sprawę niezwłocznie zgłosić dyrektorowi.
14. W sytuacjach wymagających czynności pielęgnacyjnych i higienicznych wobec dziecka, należy uniknąć innego niż niezbędny kontakt fizyczny z dzieckiem.

§ 4

Zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnimi

1. Podstawową zasadą relacji między małoletnimi i między uczestnikami pełnoletnimi i niepełnoletnimi jest działanie z szacunkiem, uwzględniające godność i potrzeby małoletnich.
2. Standardem jest tworzenie atmosfery udziału w zajęciach i wydarzeniach, która promuje tolerancję
   i poczucie odpowiedzialności za własne zachowanie, szacunek oraz wzajemną pomoc, w szczególności
   w stosunku do osób słabszych i z niepełnosprawnościami.
3. W Muzeum obowiązuje kodeks bezpiecznych relacji dziecko – dziecko, z którym zapoznawane jest każde dziecko zapisujące się na zajęcia oferowane przez instytucję, stanowiący Załącznik nr 4.

§ 5

Procedury interwencji w przypadku krzywdzenia dziecka

1. Konieczność zgłoszenia danego przypadku dyrektorowi zachodzi gdy:

1. pracownik podejrzewa, że dziecko jest krzywdzone,
2. dziecko ujawniło doświadczenia krzywdzenia,
3. inna osoba zgłosiła podejrzenie krzywdzenie dziecka bez względu na to, czy można ustalić tożsamość zgłaszającego.

2. W przypadku podjęcia przez personel podejrzenia, że dziecko jest krzywdzone, osoba ma obowiązek sporządzenia notatki służbowej i przekazania uzyskanej informacji dyrektorowi. Notatka może mieć formę pisemną lub mailową. Podejrzenie krzywdzenia dziecka może zgłosić każdy członek personelu, niezależnie od miejsca w strukturze organizacyjnej i typu umowy łączącej go z instytucją.
3. Interwencja prowadzona jest przez dyrektora, który może upoważnić do tego zadania inną osobę.
4. W przypadku podejrzenia, że życie dziecka jest zagrożone lub grozi mu ciężki uszczerbek na zdrowiu, należy niezwłocznie poinformować odpowiednie służby (policja, pogotowie ratunkowe), dzwoniąc pod numer 112 lub 998 (pogotowie), następnie odseparować dziecko i udzielić mu niezbędnej pomocy.  Poinformowania służb dokonuje osoba, która pierwsza powzięła informację o zagrożeniu i następnie wypełnia kartę interwencji.
5. Z przebiegu każdej interwencji sporządza się kartę interwencji, której wzór stanowi Załącznik nr 3 do niniejszych Standardów. Kartę umieszcza się w segregatorze interwencji.
6. Dyrektor sporządza plan pomocy dziecku zawierający:

1. wskazania dotyczące udzielenia wsparcia dziecku,
2. działania, jakie Muzeum podejmuje w celu zapewnienia poczucia bezpieczeństwa dziecku.

2. Każdy członek personelu i inne osoby, które w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych podjęły informację o krzywdzeniu dziecka lub informacje z tym związane, są zobowiązane do zachowania tych informacji w tajemnicy, wyłączając informacje przekazywane uprawnionym instytucjom w ramach działań interwencyjnych.
3. W przypadku, gdy podejrzenie zagrożenia bezpieczeństwa dziecka zgłosili opiekunowie dziecka,
   a podejrzenie to nie zostało potwierdzone, należy o tym fakcie poinformować opiekunów dziecka na piśmie.
4. Dokumentacja jest sporządzana, rejestrowana i archiwizowana zgodnie z instrukcją kancelaryjną.

§ 6

Zasady ochrony danych osobowych dziecka

1. Dane osobowe dziecka podlegają ochronie na zasadach określonych w ustawie z 29 sierpnia 1997 r.
   o ochronie danych osobowych.
2. Pracownik Muzeum ma obowiązek zachowania w tajemnicy danych osobowych, które przetwarza oraz zachowania w tajemnicy sposobów zabezpieczenia danych osobowych przed nieuprawnionym dostępem.
3. Zasady przetwarzania danych oraz zasady udostępniania danych osobowych dziecka są określone
   w odrębnych przepisach. Udostępnianie tych danych jest możliwe wyłącznie osobom i podmiotom uprawnionym.

§ 7

Zasady ochrony wizerunku dziecka

1. Muzeum, uznając prawo dziecka do prywatności i ochrony dóbr osobistych, zapewnia ochronę wizerunku dziecka.
2. Pracownikowi instytucji nie wolno umożliwiać przedstawicielom mediów utrwalania wizerunku dziecka (filmowanie, fotografowanie, nagrywanie głosu dziecka) na terenie instytucji bez pisemnej zgody opiekuna dziecka.
3. W celu uzyskania zgody opiekuna dziecka na utrwalanie wizerunku dziecka, pracownik Muzeum może skontaktować się z opiekunem dziecka i ustalić procedurę uzyskania zgody. Niedopuszczalne jest podanie przedstawicielowi mediów danych kontaktowych do opiekuna dziecka bez wiedzy i zgody tego opiekuna.
4. Jeżeli wizerunek dziecka stanowi jedynie szczegół całości takiej jak: zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza, zgoda opiekunów na utrwalanie wizerunku dziecka nie jest wymagana.
5. Wszystkie osoby nie będące pracownikami Muzeum, a utrwalające wizerunek dzieci na nośnikach, zobowiązane są do nie wykorzystywania ich w celach niezgodnych z prawem.
6. Upublicznienie przez pracownika instytucji wizerunku dziecka utrwalonego w jakiejkolwiek formie (fotografia, nagranie audio-video) wymaga pisemnej zgody opiekuna dziecka.
7. Przed utrwaleniem wizerunku dziecka należy dziecko oraz opiekuna poinformować o tym, gdzie będzie umieszczony ten zarejestrowany wizerunek i w jakim kontekście będzie wykorzystywany (np. że umieszczony zostanie na stronie Muzeum w celach promocyjnych, w gazecie lokalnej).
8. Ryzyko kopiowania i niestosownego wykorzystania zdjęć/nagrań dzieci zostaje zmniejszone poprzez przyjęcie następujących zasad:

1. wszystkie dzieci znajdujące się na zdjęciu/nagraniu muszą być ubrane, a sytuacja zdjęcia/nagrania nie jest dla dziecka poniżająca, ośmieszająca ani nie ukazuje go w negatywnym kontekście,
2. zdjęcia/nagrania dzieci koncentrują się na czynnościach wykonywanych przez dzieci i w miarę możliwości przedstawiają dzieci w grupie, a nie pojedyncze osoby,
3. wszystkie podejrzenia i problemy dotyczące niewłaściwego rozpowszechniania wizerunków dzieci są rejestrowane i zgłaszane dyrektorowi, podobnie jak inne niepokojące sygnały dotyczące zagrożenia bezpieczeństwa dzieci.
4. Materiały zawierające wizerunek dzieci są przechowywane w sposób zgodny z prawem i bezpieczny dla dzieci:

1. nośniki analogowe zawierające zdjęcia i nagrania są przechowywane w zamkniętej na klucz szafie,
   a nośniki elektroniczne zawierające zdjęcia i nagrania są przechowywane na urządzeniu chronionym
   z dostępem ograniczonym,
2. nośniki będą przechowywane przez okres wymagany przepisami prawa o archiwizacji,
3. a materiały elektroniczne zawierające wizerunki dzieci na nośnikach nieszyfrowanych ani mobilnych, takich jak telefony komórkowe i urządzenia z pamięcią przenośną (np. pendrive) nie są przechowywane
   w Muzeum,
4. w celu rejestrowania wizerunków dzieci, personel Muzeum jest uprawniony do używania wyłącznie urządzeń rejestrujących należących do instytucji.

§ 8

Zasady dostępu dzieci do Internetu

1. Infrastruktura sieciowa w Muzeum Archeologiczno – Historycznym w Elblągu nie umożliwia dostępu do Internetu małoletnim w czasie zajęć i poza nimi.
2. Za treści, które dzieci oglądają na własnych nośnikach (telefony, tablety itp.) odpowiadają rodzice, opiekunowie prawni.
3. Sieć jest monitorowana tak, aby możliwe było zidentyfikowanie sprawców ewentualnych nadużyć,
   a rozwiązania organizacyjne na poziomie instytucji bazują na aktualnych standardach bezpieczeństwa.

§ 9

Monitoring stosowania Standardów

1. Dyrektor instytucji wyznacza osobę odpowiedzialną za monitorowanie realizacji niniejszych Standardów
   w Muzeum.
2. Osoba, o której mowa w punkcie 1, jest odpowiedzialna za monitorowanie realizacji Standardów, za reagowanie na sygnały naruszenia Standardów oraz za proponowanie zmian w Standardach.
3. Pracownicy Muzeum mogą proponować zmiany Standardów oraz wskazywać naruszenia Standardów
   w instytucji.
4. Osoba, o której mowa w pkt. 1. raz w roku, w terminie do dn. 31 marca, sporządza raport z monitoringu, który następnie przekazuje dyrektorowi Muzeum.
5. Dyrektor wprowadza do Standardów niezbędne zmiany i ogłasza je pracownikom instytucji.

§ 10

Przepisy końcowe

1. Standardy wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia.
2. Ogłoszenie następuje w sposób dostępny dla pracowników instytucji i opiekunów dzieci uczęszczających do Muzeum poprzez umieszczenie na stronie internetowej Muzeum informacji o tym fakcie.

§ 11

Załączniki

1. Integralną część niniejszych Standardów stanowią załączniki:

• Załącznik nr 1 – Wzór oświadczenia o krajach zamieszkania
• Załacznik nr 2 – Wzór oświadczenia o niekaralności
• Załącznik nr 3 – Wzór karty interwencji
• Załącznik nr 4 – Kodeks bezpiecznych relacji dziecko – dziecko

Załącznik nr 1

Wzór oświadczenia o krajach zamieszkania

Oświadczam, że w okresie ostatnich 20 lat zamieszkiwałem/zamieszkiwałam w następujących państwach, innych niż Rzeczypospolita Polska i/lub państwo obywatelstwa: 

1. ……………………………………………………………………. 
2. ……………………………………………………………………. 

oraz jednocześnie przedkładam informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi / informację z rejestrów karnych.

Jestem świadomy / świadoma odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
Miejscowość i data Podpis

Załącznik nr 2

Wzór oświadczenia o niekaralności

Ja,…………………………………………………………………………………………………….,

nr PESEL ………………………………………………/ nr paszportu ……………………………………………. ,
oświadczam, że w państwie ……………………………………………………………. nie jest prowadzony rejestr karny/ nie wydaje się informacji z rejestru karnego.

Oświadczam, że nie byłam / nie byłem prawomocnie skazana / skazany w państwie ……………….. ……………………………………………………………………….. za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec mnie innego orzeczenia, w którym stwierdzono, iż dopuściłam/em się takich czynów zabronionych, oraz że nie nałożono na mnie obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy, stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.

Jestem świadomy/świadoma odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

………………………………………………………………. ……………………………………………………………….
Miejscowość i data Podpis

Załącznik nr 3

Wzór karty interwencji

Załącznik nr 4

Kodeks bezpiecznych relacji dziecko – dziecko

1. Będę szanować inne dzieci i pomagać im w pełni uczestniczyć w zajęciach, będąc wzorem do naśladowania. Będę dawać przykład, który obejmuje np. niespożywanie alkoholu, niezażywanie narkotyków i innych używek lub nieużywanie obraźliwego lub innego dyskryminującego języka.
2. Będę szanować prawa, godność i wartość każdego uczestnika oraz innych zaangażowanych osób bez względu na ich wiek, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne, płeć, niepełnosprawność, język, religię, poglądy polityczne lub inne, status majątkowy, orientację seksualną, poziom umiejętności.
3. Nie będę używać słów i wykonywać gestów prowokujących seksualnie.
4. Nie będę uderzać ani w żaden inny sposób fizycznie atakować, osób biorących udział w zajęciach lub działać w jakikolwiek sposób, który mógłby zawstydzić, upokorzyć, zastraszyć, umniejszyć lub poniżyć inne dzieci.
5. Będę słuchać innych, gdy mówią, nie będę im przerywał, gdy się wypowiadają.
6. Będę pamiętać, że każdy ma prawo do wyrażania swojego zdania, myśli i przekonań, jeśli nie naruszają one dobra osobistego innych osób.
7. Będę przestrzegać zasad bezpieczeństwa obowiązujących w instytucji (nie będę narażać innych na niebezpieczeństwo).
8. Konflikty będę rozwiązywać w sposób pokojowy:

• Wyciszę się, uspokoję, zatrzymam niepotrzebną kłótnię, zanim stracę nad sobą kontrolę,
  a konflikt się tylko nasili.
• Powiem, co według mnie jest problemem, co jest przyczyną nieporozumienia, czego oczekuję.
• Będę słuchać, co mówi druga osoba, jakie są jej odczucia, czego ona oczekuje.
• Upewnię się, że mój rozmówca powiedział wszystko odnośnie swoich odczuć.
• Wymyślę rozwiązanie, które będzie satysfakcjonujące dla nas obojga.
• Będę pamiętać, że jeśli nie uda się nam rozwiązać konfliktu, zawsze mogę zwrócić się o pomoc do osoby dorosłej.

9. Nie będę obojętny, gdy komuś dzieje się krzywda, zawsze poinformuję o tym osobę dorosłą.
10. Nie będę bić, szturchać, popychać ani w jakikolwiek sposób naruszać integralności fizycznej innego dziecka.
11. Będę szanować przestrzeń intymną swoich kolegów i koleżanek. Nigdy nie będę dotykać kolegi/koleżanki w sposób, który może być uznany za nieprzyzwoity lub niestosowny.
12. Nie będę wypowiadać się w sposób obraźliwy o rodzicach moich kolegów i koleżanek.
13. Nie będę zwracać się w sposób wulgarny do innych.
14. Będę pamiętać, że żarty, które nie bawią drugiej osoby, nie są żartami i taką zabawę słowną natychmiast przerwę.
15. Będę szanować prawo innych do prywatności, nie będę przeglądać prywatnych rzeczy.
16. Nie będę nagrywać ani rozpowszechniać wizerunku kolegi/koleżanki bez jego/jej wyraźnej zgody.
17. Będę szanować rzeczy osobiste i mienie kolegów/koleżanek.
18. Jeśli będę chciał/ła pożyczyć jakąś rzecz od kolegi/koleżanki, zapytam.