EN PL

Szlak Bursztynowy

Tytuł wystawy „Skarby Gotów” nawiązuje do tych ogromnych korzyści, które Goci uzyskiwali z handlu bursztynem. 
Szlak bursztynowy to jedna z najbardziej znanych „dróg” handlowych starożytności. Jak wskazuje nazwa bursztyn był głównym towarem, który dostarczano nim z północy na południe Europy. Kończył się on bądź zaczynał (jak kto woli) pomiędzy Ujściem Wisły a Półwyspem Sambijskim. 


Historia zainteresowania bursztynem sięga jednak o wiele wcześniejszych czasów. Z ziem polskich znane są wyroby bursztynowe pochodzące z okresu neolitu (2-4 tys. lat p.n.e.). 
Bardzo wcześnie bursztyn pojawił się także w kulturach świata śródziemnomorskiego, częściowo były to wyroby wytwarzane z miejscowego surowca (bursztyn sycylijski w VIII-VI w. p.n.e.), jednakże w większości sprowadzano go znad Morza Północnego i Bałtyku.


Rozkwit zainteresowania bursztynem, a także rozwój handlu tą żywicą nastąpił w momencie ekspansji w Europie plemion celtyckich. To właśnie Celtowie zapoczątkowali „obrót” tym surowcem. Z okresu ich dominacji pochodzą jedne z największych składów tego surowca, np. w Starym Hradisku na Morawach (I w. p.n.e), czy we Wrocławiu-Partynicach (przełom er) gdzie odkryto skład 1375 kg bursztynu. Po pokonaniu Celtów przez Cezara i Augusta „bursztynowe” szlaki handlowe przejęli Rzymianie. 


Na okres między I w. n.e., a latami 80-ymi III w. n.e. przypada rozkwit handlu bursztynem bałtyckim. Na ten okres czasu datuje się największą ilość znalezisk wyrobów bursztynowych pochodzących z południa cesarstwa. Z tego też okresu czasu pochodzi najliczniejsza grupa przekazów pisanych dotyczących bursztynu. Jednym z takich opisów jest tekst Pliniusza Starszego opisującego wyprawę Ekwity rzymskiego na Wybrzeże Oceanu Północnego: „Niedawno się przekonano, że to wybrzeże Germanii, z którego jest przywożony bursztyn, znajduje się w odległości prawie 600 mil (889 km) od Karnuntum w Pannonii. Żyje jeszcze ekwita rzymski (eques Romanus) wysłany dla zdobycia bursztynu przez Julianusa zarządzającego igrzyskami gladiatorskimi cesarza Nerona. Odwiedził on miejsca handlowe (commercia) i wybrzeża, przywożąc takie ilości bursztynu, że nawet siatka służąca do powstrzymywania zwierząt i osłaniania podium miała w każdym węzełku bursztyn. Broń zaś, mary i cały sprzęt używany przez jeden dzień był z bursztynu dla urozmaicenia wystawy w poszczególnych dniach. Największa bryła bursztynu ważyła 13 funtów (4,26 kg).” 


Bursztyn nie płynął z północy na południe stale i w takiej samej ilości. Prawdopodobnie obrót tą żywicą podlegał różnym zawirowaniom wynikającym zarówno z sytuacji geopolitycznej jak też z powodu zmiany mody. Świadczą o tym przede wszystkim zmiany natężenia napływu importów z ziem cesarstwa rzymskiego na teren barbaricum. 
W zamian za bursztyn na terytoria plemion „barbarzyńskich” docierały licznie: monety rzymskie (głównie denary), wyroby luksusowe i „przemysłowe” pochodzące z pracowni, z terenu Imperium. Wśród najczęściej spotykanych należy wymienić m.in. naczynia szklane, brązowe i srebrne, gliniane naczynia typu terra sigillata, paciorki szklane, ozdoby, czasami też broń pomimo, że istniał formalny zakaz handlu bronią z plemionami „barbarzyńskimi”.


Załamanie handlu bursztynem bałtyckim nastąpiło w drugiej poł. IIIw. n.e.. Fakt ten wiązał się z wojnami na terenie „barbaricum”, licznymi najazdami plemion barbarzyńskich jak też z kryzysem wewnętrznym cesarstwa.


Ponownie bursztyn powraca na rynki Cesarstwa Rzymskiego na przełomie III/IVw. n.e. W wiekach następnych (IV–VI) bursztyn jest nadal, pomimo licznych zawirowań geopolitycznych, obecny na rynku Cesarstwa Rzymskiego. Przy czym należy zauważyć, że nie jest on już głównym towarem importowanym z północy. Prawdopodobnie został on wyparty przez futra i niewolników. 


Handel prowadzono na zorganizowanych szlakach handlowych. Pozwalały one na szybkie i w miarę bezpieczne poruszanie się. Oczywiście wiązało się to z potrzebą istnienia pośredników, składów magazynów, w których można by czasowo przechowywać przewożone towary.


W przypadku handlu bursztynem możemy wymienić przynajmniej kilka dróg, którymi docierał on na południe Europy. Jedna z najsłynniejszych dróg szlaku „bursztynowego” wiodła z Akwilei w północnej Italii poprzez Carnuntum w dzisiejszej Austrii dalej przez Morawy ku prze-łęczom karpackim, dalej przez Dolny Śląsk (Wrocław), a następnie przez okolice Kalisza i dalej wzdłuż Wisły (przez Kujawy) nad Bałtyk, przez pomosty w dolinie rzeki Dzierzgoni k. Bągartu ku Półwyspowi Sambijskiemu.


Skip to content